Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe của mỗi người. Mất ngủ sẽ dẫn đến cảm giác mệt mỏi, làm cản trở chức năng hoạt động, có thể dẫn đến học tập sa sút ở trẻ, giảm trí nhớ của người ở mọi lứa tuổi, thay đổi tính cách và dẫn đến trầm cảm.
Bất kỳ một cơ quan nào, tế bào sống nào trong cơ thể đều hoạt động qua 3 giai đoạn (hay còn gọi là 3 phage), đó là giai đoạn hưng phấn, giai đoạn ức chế và giai đoạn phục hồi. Giấc ngủ chính là giai đoạn hồi phục của cơ thể sống sau các hoạt động để tế bào, cơ quan và hệ cơ quan trong cơ thể phục hồi chức năng của nó.
Rối loạn giấc ngủ (RLGN) là tình trạng giấc ngủ của bạn bị sút kém hoặc ngăn cản bạn có giấc ngủ hoàn toàn yên tĩnh, hậu quả có thể dẫn đến là bạn ngủ gà ngủ gật ban ngày và nhiều triệu chứng khác. Bất kỳ ai cũng có thể có vấn đề về giấc ngủ ở một lúc nào đó. Tuy nhiên, người bị RLGN có các biểu hiện sau đây: Thường xuyên khó ngủ, nằm mãi vẫn không ngủ được, khi ngủ thì ngủ chập chờn, trong khi ngủ có nhiều ác mộng, cơ thể mệt rã rời, dễ cáu gắt; mệt mỏi, buồn ngủ suốt ngày ngay cả khi đã ngủ ít nhất 7 tiếng vào đêm trước; giảm hoặc suy yếu khả năng hoàn thành công việc trong ngày.
Có khoảng 80 kiểu RLGN khác nhau. Các dạng phổ biến của RLGN là: Mất ngủ (khó ngủ), ngạt thở khi ngủ (là sự rối loạn trong giấc ngủ, trong đó có hiện tượng ngừng thở hơn 10 giây hay giảm thông khí lặp đi lặp lại nhiều lần trong đêm kèm triệu chứng ngủ ngáy và ngủ ngáy quá mức); hội chứng bồn chồn, thao thức không ngủ được; chứng ngủ rũ (buồn ngủ vào ban ngày, ngủ gật, thường xuyên khó tỉnh táo)…
Các chuyên gia khuyến cáo người lớn cần ngủ ít nhất 7-9 tiếng mỗi ngày đêm, tuy nhiên có người cần nhiều hơn, có người lại ít hơn. Gần đây, Hiệp hội Giấc ngủ Hoa Kỳ đưa ra khuyến cáo ở lứa tuổi 18-54 cần ngủ trung bình 6,4 giờ mỗi đêm và ngày cuối tuần là 7,7 giờ. Hiệp hội cũng khuyến cáo ở lứa tuổi 55-84 trung bình cần phải ngủ được 7 giờ mỗi ngày và ngày cuối tuần phải ngủ được 7,1 giờ. Một xu hướng hiện nay ở trẻ em là thời gian ngủ bị giảm xuống, thời gian ngủ tối ưu cho từng lứa tuổi cũng đang có xu hướng giảm.
Người bị mất ngủ thường gặp nhiều vấn đề để hoàn thành công việc nào đó, thường chậm chạp trong công việc, dễ gây tai nạn lao động, tai nạn giao thông và nhiều nguy cơ khác. Mất ngủ có thể ảnh hưởng xấu đến cuộc sống, dễ dẫn đến béo phì, đái tháo đường và các bệnh lý về tim mạch.
RLGN có thể do nhiều yếu tố khác nhau, nhưng đều dẫn đến hậu quả làm thay đổi chu kỳ hoạt động tự nhiên của cơ thể. Có 8 yếu tố hay gặp gây RLGN như bị các vết loét trên cơ thể; bệnh hen suyễn; trầm cảm và rối loạn lo âu; do rượu; làm việc nhiều về đêm làm thay đổi đồng hồ sinh học của cơ thể; mắc chứng ngủ rũ do di truyền; cũng có thể do dùng thuốc ảnh hưởng đến giấc ngủ; do tuổi tác (hơn 1/2 những người trên 65 tuổi có RLGN).
Nếu bị RLGN ở mức độ không trầm trọng, ít ảnh hưởng đến hoạt động, công việc và sinh hoạt hàng ngày thì nên: Giải quyết tốt trình trạng bệnh lý gây RLGN như điều trị các vết loét, các bệnh hen phế quản; hạn chế sử dụng chất kích thích như bia, rượu, cà phê, nhất là vào ban đêm. Sắp xếp lịch sinh hoạt, làm việc hợp lý trong ngày, hạn chế xem ti vi, đọc tài liệu quá khuya, nên đi ngủ sớm mỗi ngày. Vận động thể lực đều đặn, có chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn đủ chất, giàu dinh dưỡng, bữa tối không nên ăn quá no… Bố trí phòng ngủ hợp lý, tránh tiếng ồn, không bố trí ti vi trong phòng ngủ, sử dụng đèn ngủ ít sáng, màu sắc dịu, tránh chói sáng.
Nếu tình trạng RLGN trầm trọng, phải đến bác sĩ để khám và tư vấn; không được tự ý sử dụng thuốc khi chưa có ý kiến của thầy thuốc.
BS NGUYỄN VINH QUANG
