Ngày 1/7, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif tuyên bố Iran sẽ làm giàu urani ở cấp độ trên 3,67% nếu các nước châu Âu không cứu vãn được thỏa thuận hạt nhân năm 2015 giữa Tehran và các cường quốc thế giới.
Theo đài phát thanh và truyền hình IRIB của Nhà nước Iran, Ngoại trưởng Zarif khẳng định: "Bước đi tiếp theo của chúng tôi sẽ là làm giàu urani trên mức 3,67% mà thỏa thuận cho phép. Các nước châu Âu đã không hoàn thành cam kết bảo vệ các lợi ích của Iran theo thỏa thuận”.
Mức 3,67% được cho là phù hợp để tạo ra năng lượng hạt nhân dân sự. Trên mức đó sẽ đánh dấu bước đi đầu tiên trong một quá trình mà cuối cùng là để sản xuất nguyên liệu tinh chế ở mức cao có thể sử dụng cho đầu đạn hạt nhân. Iran vẫn luôn bác bỏ việc nước này có ý định phát triển bom nguyên tử.
Cùng ngày 1/7, trong bài phát biểu được phát sóng trên truyền hình Ngoại trưởng Zarif đã đưa ra nhận định rằng Công cụ Hỗ trợ trao đổi thương mại (INSTEX) mà các cường quốc châu Âu thiết lập để giúp Iran giảm bớt những tác động từ các lệnh trừng phạt của Mỹ sẽ gặp nhiều hạn chế khi vận hành, song điều này cho thấy sự ngăn cách trong quan hệ giữa Washington và các nước đồng minh. Trong bài phát biểu này, nhà ngoại giao hàng đầu của Iran tuyên bố mặc dù cơ chế này không đáp ứng các yêu cầu của Tehran hoặc nghĩa vụ của các nước châu Âu, song INSTEX lại có giá trị chiến lược phản ánh những đồng minh thân cận nhất của Mỹ đang tách rời khỏi Mỹ trong các mối quan hệ kinh tế. Ông Zarif khẳng định đây là những hậu quả lâu dài.
Trong diễn biến liên quan, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), cơ quan chịu trách nhiệm giám sát hoạt động hạt nhân của Iran, xác nhận Iran đã vi phạm hạn mức dự trữ urani làm giàu mà thỏa thuận hạt nhân quốc tế, còn gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), cho phép. Trong một tuyên bố, người phát ngôn của IAEA nêu rõ: "Chúng tôi có thể xác nhận rằng Tổng Giám đốc IAEA Yukiya Amano đã thông báo với Ban giám đốc rằng cơ quan này ngày 1/7 xác minh được toàn bộ kho urani được làm giàu của Iran đã vượt quá (giới hạn của thỏa thuận)”. Theo báo cáo được gửi tới các nước thành viên của IAEA, kho urani được làm giàu thấp của Iran vào ngày 1/7 ở mức 205kg, trong khi giới hạn theo thỏa thuận hạt nhân chỉ là 202,8kg.
Trước đó cùng ngày, Ngoại trưởng Zarif xác nhận Iran đã vượt quá hạn mức 300kg dự trữ urani theo thỏa thuận JCPOA.
Trong một phản ứng sau đó, Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt cho biết ông "quan ngại sâu sắc" việc Iran vượt quá phạm vi giới hạn urani của JCPOA, song khẳng định Anh vẫn ủng hộ thỏa thuận này và sẽ sử dụng tất cả các công cụ ngoại giao để làm giảm căng thẳng trong khu vực. Trong khi đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov bày tỏ "lấy làm tiếc" đồng thời nhấn mạnh đây là hệ quả từ các hành động của Mỹ. Ông Ryabkov cũng lên án "sức ép chưa từng có" từ Mỹ và kêu gọi Iran hành xử "có trách nhiệm”.
Cũng trong ngày 1/7, Mỹ cảnh báo duy trì “sức ép tối đa” cho tới khi Iran “thay đổi tiến trình hành động” sau khi Ngoại trưởng Zarif xác nhận lượng dự trữ urani làm giàu của nước này đã vượt phạm vi giới hạn của thỏa thuận hạt nhân năm 2015, mà Tehran đã ký với các cường quốc phương Tây. Trong một tuyên bố, Thư ký báo chí Nhà Trắng Stephanie Grisham cho biết: “Sức ép tối đa sẽ được duy trì đối với Iran cho tới khi các nhà lãnh đạo của quốc gia này thay đổi tiến trình hành động”. Bà Grisham đồng thời cho biết chính quyền Iran phải chấm dứt “tham vọng” cũng như hành vi của mình.
Thỏa thuận hạt nhân lịch sử ký năm 2015 quy định Iran chỉ được phép làm giàu urani ở tỉ lệ 3,67%, thấp hơn nhiều so với mức 90% để chế tạo vũ khí hạt nhân và cũng thấp hơn mức 20% mà Iran đã thực hiện trước khi thỏa thuận được ký kết.
Bên cạnh đó, Tehran được phép sản xuất urani có tỉ lệ làm giàu thấp với khối lượng tối đa 300kg và lượng urani dư thừa có thể được bán ra nước ngoài. Tuy nhiên, mức giới hạn này sẽ không còn được Iran áp dụng sau khi Tehran hồi tháng 5 vừa qua tuyên bố ngừng thực hiện một số cam kết tự nguyện trong thỏa thuận hạt nhân.
H.T (tổng hợp từ TTXVN, Vietnam+)
