Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres ngày 20/6 kêu gọi kiềm chế tối đa sau vụ Iran bắn hạ máy bay không người lái của Mỹ tại Eo biển Hormuz cùng ngày.
Phát biểu với báo giới, người phát ngôn của Tổng Thư ký, ông Stephane Dujarric cho biết: "Tổng Thư ký rất quan ngại về diễn biến mới nhất này. Điều quan trọng là tất cả các bên cần thể hiện sự kiềm chế tối đa và tránh mọi hành động có thể làm nóng tình hình”. Theo người phát ngôn, Tổng Thư ký Guterres cảnh báo nên tránh mọi leo thang căng thẳng, đồng thời nhấn mạnh rằng thế giới không thể chịu đựng một cuộc xung đột lớn trong khu vực này.
Trước đó, hãng thông tấn nhà nước IRNA của Iran tuyên bố Lực lượng Vệ binh Cách mạng nước này đã bắn hạ một máy bay do thám không người lái RQ-4 Global Hawk của Mỹ, khi máy bay di chuyển vào không phận của Iran gần khu vực Kouhmobarak ở miền nam. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ Bill Urban cho rằng chiếc máy bay do thám BAMS-D đã bị hệ thống tên lửa đất đối không của Iran "vô cớ bắn hạ khi đang di chuyển trên khu vực không phận quốc tế”.
Trong một diễn biến mới nhất, cùng ngày, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif đã công bố bằng chứng để khẳng định máy bay của Mỹ đã "vi phạm không phận Iran”. Theo ông Zarif, máy bay không người lái trên "đã bị bắn hạ tại vị trí 25 độ 59 phút 43 giây Bắc - 57 độ 02 phút 25 giây Đông," gần Kouh-e Mobarak. Ông khẳng định: "Chúng tôi đã tìm thấy các mảnh vỡ của máy bay do thám quân sự Mỹ bên trong lãnh hải của chúng tôi khi máy bay bị bắn hạ”. Trước đó, trong một dòng trạng thái trên mạng Twitter, ông Zarif cho biết Iran sẽ đề nghị Liên Hợp Quốc điều tra để chứng tỏ rằng máy bay trên đã đi vào không phận Iran và "Mỹ đã nói dối”.
Cùng ngày 21/6, Iran tuyên bố nước này có bằng chứng "không thể tranh cãi" cho thấy máy bay không người lái Mỹ bị Tehran bắn hạ đã xâm phạm không phận của nước Cộng hòa Hồi giáo. Theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Iran, Thứ trưởng Ngoại giao Abbas Araghchi đã trao đổi với Đại sứ Thụy Sĩ Markus Leitner về bằng chứng trên vào tối 20/6.
Ông Araghchi còn nêu rõ thậm chí một số bộ phận của máy bay không người lái này đã được vớt từ lãnh hải của Iran. Ông cũng hối thúc các lực lượng Mỹ "tôn trọng không phận và hải phận của Iran cũng như tuân thủ hoàn toàn các quy định quốc tế”.
Tuyên bố tái khẳng định rằng Iran không mong muốn chiến tranh và xung đột ở vùng Vịnh, cảnh báo các lực lượng Mỹ không nên có biện pháp thiếu thận trọng nào ở khu vực. Tehran sẽ không do dự kiên quyết bảo vệ lãnh thổ nước này trước bất cứ hành động gây hấn nào.
Trong diễn biến liên quan, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi ngày 20/6 cho rằng nước này cần phản ứng một cách "chiến lược và thông minh", có sự phối hợp với các đồng minh, đối với vụ Iran bắn rơi máy bay không người lái của Mỹ tại eo biển Hormuz cùng ngày.
Phát biểu với báo giới, bà Pelosi nhấn mạnh "căng thẳng đang gia tăng" trong khu vực và Mỹ "phải làm mọi việc có thể để tình hình không leo thang nhưng phải đảm bảo an toàn cho nhân sự của Mỹ trong khu vực”. Theo bà Pelosi, chưa rõ vụ việc trên có phải là hành động tấn công có chủ đích hay không, song "bất kể đó là gì thì cũng do Iran thực hiện”.
Bà Pelosi đưa ra phát biểu trên sau khi Nhà Trắng mời các lãnh đạo thượng viện và hạ viện cũng như lãnh đạo các đảng Cộng hòa và Dân chủ, lãnh đạo Cơ quan tình báo Thượng viện và Hạ viện, lãnh đạo các ủy ban quân đội họp với Tổng thống Trump ngay sau khi xảy ra sự việc trên.
Tham gia cuộc họp còn có Giám đốc Cơ quan tình báo trung ương (CIA) Gina Haspel; Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân, tướng Joseph Dunford; Ngoại trưởng Mike Pompeo; Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan và Bộ trưởng Lục quân Mark Esper.
Theo Chủ tịch Hạ viện Pelosi, tại cuộc họp ngày 20/6, các lãnh đạo đảng Dân chủ đã nói rõ với Tổng thống Donald Trump rằng Nhà Trắng cần sự cho phép của Quốc hội trước khi phát động hành động quân sự chống Iran.
Trong một diễn biến liên quan, báo The New York Times ngày 20/6 đưa tin Tổng thống Trump đã đồng ý thực hiện một cuộc tấn công quân sự nhằm vào Iran để đáp trả vụ Tehran bắn rơi máy bay không người lái của Mỹ, tuy nhiên, sau đó ông đã rút lại quyết định này. Báo trên dẫn lời các quan chức chính quyền Mỹ cho biết ông Trump lúc đầu đã chấp thuận tấn công một số mục tiêu như radar, các khẩu đội tên lửa của Iran. Các máy bay đã xuất kích, tàu chiến đã vào vị trí, nhưng không có tên lửa nào của Mỹ được bắn ra vì đã có lệnh dỡ bỏ báo động.
Cùng ngày, Lầu Năm Góc cũng công bố một hình ảnh cho thấy đường bay của máy bay bị bắn hạ, song không có giải thích chi tiết về hình ảnh này. Phát biểu với báo giới tại Nhà Trắng, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã giảm nhẹ vụ việc khi cho rằng có thể đây chỉ là sự hiểu lầm, "khó tin rằng việc này là có chủ ý," và "mọi chuyện sẽ khác biệt lớn" nếu máy bay trên có người lái. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo: "Sẽ không tha thứ cho việc này”. Trong khi đó, một số nghị sĩ Cộng hòa cấp cao tại Hạ viện Mỹ, trong đó có lãnh đạo đảng này Kevin McCarthy, cho rằng Mỹ cần có "phản ứng thận trọng" với Iran.
Lo ngại về một cuộc đối đầu quân sự giữa hai nước đã gia tăng sau khi Mỹ cáo buộc Iran đứng sau các sự cố xảy ra với hai tàu chở dầu của Na Uy và Nhật Bản ở khu vực Vịnh Oman hôm 13/6 vừa qua. Trong khi đó, phía Tehran kịch liệt bác bỏ mọi sự liên quan. Mỹ cũng đã thông báo điều thêm 1.000 quân tới Trung Đông nhằm gây sức ép đối với Iran.
H.N (tổng hợp từ TTXVN, Vietnam+)
