Trong cuộc sống thường có những điều vượt ngoài chương trình, kế hoạch mà ta khó lòng định trước. Những tình huống nảy sinh ấy có thể đem lại sự hẫng hụt, nhưng cũng có khi đưa đến nhiều thú vị bất ngờ. Chuyến đi thực tế sáng tác vừa qua cũng vậy.

Bất ngờ với Đắk Nông, Bình Dương

Tham gia chuyến đi có 14 hội viên ở 5 chuyên ngành: Văn học, Mỹ thuật, Âm nhạc, Sân khấu, Nhiếp ảnh và thường trực hội. Theo kế hoạch ban đầu, những nơi có liên hệ trước là Cà Mau, Đồng Tháp, Bình Dương; còn Bến Tre và Bạc Liêu thì có dừng chân nhưng sẽ không liên hệ giao lưu, vì ngại phiền bởi mấy năm gần đây đã từng liên hệ rất nồng hậu rồi! Thế nhưng, một bất ngờ lớn là khi biết tin đoàn văn nghệ sĩ Phú Yên sắp khởi hành chuyến đi thực tế, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT) tỉnh Đắk Nông Đặng Văn Dung đang ở Trại sáng tác Tam Đảo nhưng đã chuyển ý mời cho bằng được đoàn nên đến Đắk Nông trước rồi đi đâu hẵng đi! Vậy nên chương trình là hành phương Nam, nhưng đến khi khởi hành lại “mọc” thêm một nhánh rẽ Tây Nguyên! Tiếp đoàn Phú Yên tại Đắk Nông là các Phó Chủ tịch hội Nguyễn Cảnh Phương, Phạm Thị Mai Hoa cùng anh chị em văn phòng Hội VHNT tỉnh Đắk Nông. Tại đây, chúng tôi có dịp mở mang khi tham quan một bảo tàng không hề trùng lặp với các tỉnh khác. Đó là Bảo tàng Âm thanh.

Được xây dựng tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Đắk Nông, Bảo tàng Âm thanh thuộc Công viên địa chất Đắk Nông là một điểm đến tham quan du lịch với những âm thanh, nhạc cụ hết sức độc đáo. Bảo tàng Âm thanh được xây dựng với diện tích 200m², chia làm 8 gian. Các gian trưng bày khép kín 7 âm thanh khác nhau, gồm: âm thanh của đá, âm thanh của gió, âm thanh của nước, âm thanh của gỗ, âm thanh của lửa, âm thanh của ánh sáng và âm thanh của chúng ta. Bảo tàng đã giúp du khách hiểu về âm thanh từ thế giới tự nhiên và các nhạc cụ truyền thống của các dân tộc thiểu số tại Đắk Nông. Cùng với đó, bảo tàng có sự kết hợp với hệ thống âm thanh tương tác được sáng tạo bởi các nghệ sĩ từ nước Pháp.

Chặng dừng thứ hai ở Bình Dương lại có một bất ngờ khác! Chúng tôi gặp đồng hương Phú Yên lập nghiệp tại Bình Dương, là anh Mai Thanh Tuyền sinh năm 1978, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH SHYANG. Quê Tuyền ở xã Hòa Bình 1, huyện Tây Hòa. Anh xa quê vào đây đã 20 năm có lẻ. Bình Dương đã từng trải qua một cuộc bể dâu do đại dịch COVID-19, vừa gượng dậy sau chủ trương bình thường mới, các công ty lại vận hành hoạt động và công nhân lại nhộn nhịp làm việc. Tuyền kể: “Hồi gia đình em còn ở khu phong tỏa, ngày nào cũng có người chết vì dịch; không được đi đâu; tin tức quê nhà cứ xa vời vợi. Nay phục hồi lại hoạt động bình thường, gia đình em làm ăn cũng được, chỉ mỗi cái thiếu thốn là không mấy khi gặp người Phú Yên ghé thăm cho em đỡ nhớ quê. Nay gặp đoàn mình là quá mừng, cho em thỏa nguyện!”. Vậy là buổi giao lưu vào chiều và tối tại Bình Dương chỉ toàn Nẫu rặt do đồng hương Mai Thanh Tuyền thiết kế chương trình. Đoàn muốn kết thúc để còn nghỉ ngơi mai đi sớm, nhưng Tuyền vẫn cứ nhiệt tình, hiếu khách không muốn “thả” đoàn về!

Phương Nam hiếu khách

Một bất ngờ khác là khi nghe tin đoàn Phú Yên nghỉ lại ở Bạc Liêu nhưng sẽ không liên hệ với Hội VHNT tại đây, đương kim Chủ tịch hội Đỗ Ngọc Ẩn và cựu Chủ tịch hội Nguyễn Vũ đã khăng khăng: “Tại sao lại ngại? Không được! Không được!” Thế là dù văn nghệ sĩ Phú Yên đã từng đến Hội VHNT tỉnh Bạc Liêu mấy lần, nay lại thêm một dịp có buổi giao lưu ca cổ đến tận khuya vẫn chưa muốn dừng.

Với các hội VHNT tỉnh Đồng Tháp và tỉnh Cà Mau, diễn biến đúng như kế hoạch đề ra. Khi đoàn còn ở tận Bến Tre, như những chuyến trước, nhà thơ Hữu Nhân đã liên tục gọi điện thoại hỏi thăm khi nào đoàn về tới Đồng Tháp để anh sắp đặt lịch thăm viếng các nơi do đích thân anh hướng dẫn. Các anh Nguyễn Trọng Quý, Phó Chủ tịch hội và nhạc sĩ Phạm Khiêm, nguyên Chủ tịch Hội VHNT tỉnh Đồng Tháp đã tiếp đón đoàn ân cần. Tại Đồng Tháp, các thành viên trong đoàn được Hội VHNT tỉnh và Phòng Văn hóa - Thông tin TP Sa Đéc mời dự buổi tọa đàm nâng cao chất lượng các CLB đờn ca tài tử trên địa bàn thành phố. Nghệ sĩ Ái Phi (Chi hội Sân khấu, Hội VHNT tỉnh Phú Yên) tham gia giao lưu một tiết mục dân ca bài chòi. Nghệ nhân Ưu tú Thanh Kính có dịp học hỏi kinh nghiệm từ TS Lê Hồng Phước - người con của quê hương An Giang có nhiều tâm huyết đối với loại hình cải lương Nam Bộ.

Đoàn đến Đất Mũi - Cà Mau lúc đã quá ngọ. Nắng nóng hừng hực, chói chang. Nếu như 2 lần trước cách đây mười mấy năm, tôi từng đến Đất Mũi bằng xuồng máy với chênh chao sóng nước gần trọn buổi (tính từ TP Cà Mau) thì nay đã có đường bộ nối dài từ đường Hồ Chí Minh ra tận Đất Mũi. Đường Hồ Chí Minh đoạn Năm Căn - Đất Mũi và cầu Hòa Trung (thông xe ngày 16/1/2016) đã tạo nên trục giao thông huyết mạch xuyên suốt tỉnh Cà Mau và miền Tây Nam Bộ, xóa thế ốc đảo biệt lập của huyện Đầm Dơi, Ngọc Hiển (Cà Mau) - điểm cuối cùng của đất nước chưa có đường ô tô đến. Thật mừng cho Cà Mau!

Tại Cà Mau, ngoài buổi tiếp đón nồng hậu của Chủ tịch hội Trịnh Thanh Vũ cùng Ban lãnh đạo và văn phòng hội VHNT nơi đây, là dịp gặp gỡ với nhà văn nổi tiếng Nguyễn Ngọc Tư. Tôi cũng có chút quen biết với nhà văn Nguyễn Ngọc Tư (và nhà thơ Hữu Nhân, đã nhắc trong bài) trong hội nghị Viết văn trẻ toàn quốc lần thứ IV năm 1998 diễn ra 3 ngày tại Hà Nội; còn trước đó thì anh Trần Quốc Cưỡng đã dự trại sáng tác do Liên hiệp Các hội VHNT Việt Nam mở kéo dài một tháng, trong đó có Nguyễn Ngọc Tư cùng dự. Gặp lại tại Cà Mau cũng vài lần, nhưng lần nào Tư cũng xóa tan sự ngần ngại của mấy ông bạn xứ Nẫu bằng cái ôm thật chặt, và lần này cũng vậy.

Có lẽ, vì là chặng cuối của chuyến đi, nên ở Cà Mau lại có thêm một bất ngờ tạo nên dư âm đẹp. Hôm trước, anh Trịnh Thanh Vũ có nói đại ý là đoàn Phú Yên đến tham quan và giao lưu rồi đi nhanh quá, không tạo cơ hội cho Hội VHNT tỉnh Cà Mau được tiếp đón tận tình. Trưởng đoàn Trần Quốc Cưỡng khéo léo từ chối kế hoạch mà Hội VHNT tỉnh Cà Mau dự tính đưa đoàn Phú Yên đi thực tế thêm một số nơi, để đảm bảo lịch trình chuyến đi và giữ đúng lời hứa với một người dành nhiều tình cảm cho văn nghệ sĩ Phú Yên, đó là bác sĩ Trần Thiên Lý. Chị Lý đã đưa đoàn tham quan khu du lịch U Minh Hạ thật vui và ấm áp tình người! Nguyên do của hỷ sự này lại bắt đầu từ NSND - nhạc sĩ Cao Hữu Nhạc, là cầu nối giữa bác sĩ Lý với đoàn Phú Yên.

Vậy là đoàn có thêm một trải nghiệm ngoài chương trình: Đi xuồng máy xuyên rừng U Minh Hạ do bác sĩ Lý đặt sẵn.

Tiếp giáp với rừng tràm U Minh Thượng (tỉnh Kiên Giang), rừng tràm U Minh Hạ có diện tích khoảng 35.000ha, trong đó 8.256ha được công nhận Vườn quốc gia U Minh Hạ - một trong ba vùng lõi của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Mũi Cà Mau. Vườn quốc gia U Minh Hạ là nơi bảo tồn, tái tạo các giá trị về cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái và đa dạng sinh học của hệ sinh thái đất ngập nước đặc thù; bảo tồn rừng tràm trên đất than bùn; bảo tồn và phát triển nguồn gen các loài động thực vật quý, các giá trị văn hóa, lịch sử, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, tham quan và phát triển du lịch. Ngồi trên chiếc vỏ lãi xuôi theo dòng sông Trèm Trẹm, Cái Tàu, sông Đốc, khám phá rừng tràm U Minh Hạ là trải nghiệm khó quên đối với khách phương xa.

Đi thực tế thì đoàn luôn có kế hoạch và chủ động về mọi mặt, nhưng được mời không tính trước như thế này, dù người khó tính mấy cũng thấy quá ấm áp trước tấm thịnh tình của người phương xa. Một kết thúc thật đẹp cho chuyến đi nhiều cảm xúc. Những cảm xúc được văn nghệ sĩ Phú Yên chưng cất, để rồi cho ra đời các tác phẩm VHNT có chất lượng về những vùng đất giàu bản sắc, về tình người rất đẹp trên đất nước thân yêu.

Bút ký của HUỲNH VĂN QUỐC