Ngày 30/6/2019, tại Hà Nội, Hiệp định Thương mại tự do (EVFTA) giữa Liên hiệp châu Âu (EU) với Việt Nam được chính thức ký kết.

Sau 7 năm đàm phán, vượt qua rất nhiều trở ngại, EVFTA là cột mốc lịch sử đánh dấu bước phát triển mới trong quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện giữa hai bên, đồng thời cũng thể hiện sự ghi nhận và coi trọng của EU đối với vị thế, vai trò của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế, với tư cách là một nền kinh tế năng động, sẵn sàng cải cách để hội nhập.

Hiệp định toàn diện, chất lượng cao

Với dân số hơn 500 triệu người, tổng GDP chiếm khoảng 22% GDP toàn thế giới, EU là thị trường lớn và cũng là nhà xuất khẩu và nhập khẩu lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam mới chỉ tập trung tại một số ít nước như: Đức, Pháp, Anh, Hà Lan, Italia. Rõ ràng, Việt Nam còn nhiều tiềm năng, cơ hội khai thác thị trường EU trong thời gian tới với thế mạnh về nông sản nhiệt đới, thủy sản, dệt may, giày dép, đồ gỗ... khi EVFTA có hiệu lực.

Với 17 chương, 2 nghị định thư và một số bản ghi nhớ kèm theo, EVFTA có các nội dung chính về thương mại hàng hóa, quy tắc xuất xứ, hải quan và thuận lợi hóa thương mại, các biện pháp vệ sinh và an toàn thực phẩm (SPS), các rào cản kỹ thuật trong thương mại (TBT), thương mại dịch vụ, phòng vệ thương mại..., những điều khoản về cạnh tranh, doanh nghiệp nhà nước, mua sắm công, sở hữu trí tuệ, thương mại và phát triển bền vững, hợp tác và xây dựng năng lực, các vấn đề pháp lý, thể chế...

EVFTA sẽ tác động tích cực cho tăng trưởng xuất khẩu cũng như quá trình đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu cho Việt Nam. EVFTA sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm khoảng 20% vào năm 2020 và 42,7% vào năm 2025.

Với EVFTA, 85,6% số mặt hàng, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được hưởng thuế 0%. Sau 7 năm, 99,2% số mặt hàng sẽ được hưởng thuế 0%, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam (các mặt hàng còn lại theo hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%).

EVFTA không chỉ dừng ở các cam kết mở cửa thị trường hàng hóa mà còn điều chỉnh rất nhiều vấn đề khác như mở cửa thị trường dịch vụ, mua sắm của các cơ quan Chính phủ; thương mại điện tử; quyền sở hữu trí tuệ; doanh nghiệp nhà nước và phát triển bền vững.

Các quy định này dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế trong nhiều lĩnh vực về kinh doanh, thương mại, đầu tư, đấu thầu, sở hữu trí tuệ. Trên cơ sở đó, chúng ta tiến hành cải cách, chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại, hiệu quả của nền sản xuất thế giới đang thay đổi như vũ bão của cách mạng công nghiệp 4.0.

Theo tính toán của các chuyên gia Việt Nam, EVFTA sẽ góp phần tăng GDP của Việt Nam từ 2,18-3,25% giai đoạn 2019-2023; 4,57-5,3% giai đoạn 2024-2028 và từ 7,07-7,72% giai đoạn 2029-2033, đồng thời tăng thêm việc làm cho khoảng 146.000 lao động mỗi năm.

EVFTA được đánh giá là một hiệp định toàn diện, chất lượng cao và bảo đảm cân bằng lợi ích cho cả Việt Nam và EU, có lưu ý đến chênh lệch về trình độ phát triển giữa hai bên. EVFTA sẽ tạo cơ hội cho doanh nghiệp, hàng hóa và dịch vụ của EU tiếp cận thuận lợi thị trường gần 100 triệu dân của Việt Nam, đồng thời giúp người tiêu dùng Việt Nam được tiếp cận nguồn cung các sản phẩm và dịch vụ chất lượng cao từ EU trong các lĩnh vực dược phẩm, chăm sóc sức khỏe, xây dựng hạ tầng và giao thông công cộng. EVFTA là chìa khóa mang lại lợi ích chung cho cả EU và Việt Nam, đóng vai trò là khung pháp lý quan trọng nhất cho quan hệ kinh tế giữa EU với một nước đang phát triển.

Với những lợi ích đem lại cho nền kinh tế Việt Nam và nền kinh tế từng nước thành viên EU, EVFTA là hình mẫu lý tưởng của hiệp định thương mại tự do.

Sức ép cạnh tranh

Tuy nhiên, đồng thời với những cơ hội to lớn, Việt Nam cũng đang đứng trước những thách thức không nhỏ trong quá trình thực thi hiệp định, nhất là trình độ phát triển thấp của nền kinh tế Việt Nam so với Singapore, một nước trong khu vực đã ký FTA với EU. Sức ép cạnh tranh là vấn đề nổi bật đầu tiên đối với nền kinh tế và các doanh nghiệp Việt Nam.

Sản phẩm của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường EU phải đáp ứng nhiều yêu cầu khắt khe. Các doanh nghiệp cần nỗ lực vươn lên, định hình cho mình những chiến lược, giải pháp mới trong việc xây dựng và phát triển thương hiệu, tạo ra những sản phẩm có giá trị cao.

Chính phủ khuyến nghị các doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ, kỹ thuật tiên tiến, đổi mới máy móc thiết bị, nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa, dịch vụ đáp ứng bằng được các tiêu chuẩn của EU để gia nhập thị trường này được nhanh chóng.

Chính phủ chủ động nghiên cứu rà soát, hoàn thiện thể chế, chính sách, đề xuất trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung, ban hành mới một số đạo luật quan trọng liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Lao động, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Thuế...

Thị trường EU là một trong những thị trường khó tính, có chính sách bảo vệ người tiêu dùng chặt chẽ, có nhiều đòi hỏi cao nhất trên thế giới. Việc bước qua các rào cản thuế quan không có nghĩa là hàng hóa và dịch vụ Việt Nam sẽ được thị trường EU chấp nhận.

EU có nhiều quy định không chỉ liên quan đến tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm mà cả đối với quy trình sản xuất ra sản phẩm đó; quy tắc xuất xứ hàng hóa như: không được dùng hải sản đánh bắt bất hợp pháp; không được dùng gỗ khai thác từ rừng tự nhiên mà chưa được phép.

Theo Ủy ban châu Âu, EVFTA là hiệp định thương mại tự do thứ hai mà EU ký với một quốc gia Đông Nam Á, song là FTA thế hệ mới đầu tiên và tham vọng nhất giữa EU và một nền kinh tế đang phát triển, một quốc gia có thu nhập trung bình.

Tại lễ ký kết hiệp định, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá: “Việc chính thức ký hai hiệp định quan trọng là EVFTA, EVIPA mở ra “chân trời mới” hợp tác rộng lớn, toàn diện và phát triển mạnh mẽ hơn của Việt Nam và EU, đáp ứng nhu cầu của người dân, doanh nghiệp hai bên. EVFTA là hiệp định toàn diện, chất lượng cao, bảo đảm cân bằng lợi ích cho cả Việt Nam và EU”.

Đại sứ B. Angelet, Trưởng phái đoàn EU tại Việt Nam khẳng định: “Người dân Việt Nam, nền kinh tế của Việt Nam, xã hội năng động, cởi mở của Việt Nam cũng là một tương lai tươi sáng, giúp Việt Nam trở thành một đối tác chiến lược của EU, song hành cùng với ASEAN”.

Tiến trình phê chuẩn Hiệp định EVFTA được khởi động ngay sau khi hai bên chính thức ký kết. Về phía Việt Nam, Quốc hội sẽ tiến hành các thủ tục theo quy trình phê chuẩn các điều ước quốc tế. Với EU, vì không phải quốc gia, nên quy trình phê chuẩn phức tạp hơn. Sau khi Quốc hội Việt Nam và Nghị viện châu Âu phê chuẩn, EVFTA sẽ có hiệu lực ngay lập tức.

NGUYỄN XUYẾN