Liên minh HTX tỉnh đang thừa hàng tỉ đồng vốn các quỹ hỗ trợ từ Liên minh HTX Việt Nam; trong khi đó, các HTX lại “kêu” thiếu vốn. Nói về nghịch lý này, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết:

- Liên minh HTX tỉnh quản lý hai nguồn vốn từ Liên minh HTX Việt Nam, gồm: 1 tỉ đồng từ Quỹ quốc gia Hỗ trợ việc làm và 6 tỉ đồng từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX. Đối với nguồn vốn từ Quỹ quốc gia Hỗ trợ việc làm, lũy kế từ năm 2013 đến nay có 6/123 HTX vay gần 3,7 tỉ đồng.

Còn Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX đến năm 2018 có 1 HTX vay, từ năm 2018 đến nay chưa có HTX nào tiếp cận. Mặc dù, đơn vị có thông báo tới từng HTX về nguồn vốn để HTX có nhu cầu thì làm thủ tục vay, nhưng tới nay vẫn không có phản hồi.

Thời gian trước, các HTX cho rằng họ không thể tiếp cận vốn vay ngân hàng. Liên minh HTX tỉnh và Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Phú Yên đã tổ chức đối thoại giữa các HTX với các ngân hàng; sau đó, các HTX được giải quyết vay vốn. Tuy nhiên, số HTX tới ngân hàng làm thủ tục vay không nhiều. Ngoài ra, nhiều HTX có vốn nhưng thay vì đầu tư sản xuất lại gửi tiết kiệm ngân hàng lấy lãi hàng tháng.

Ông Lê Thanh Lam.

* Vậy bản chất của tình trạng này là gì khi mà HTX “kêu” thiếu vốn nhưng không vay vốn, thậm chí mang vốn gửi ngân hàng?

- Qua tìm hiểu thực tế hoạt động tại các HTX cho thấy HTX đang lúng túng giữa mạnh dạn đầu tư và duy trì an toàn. Các HTX có vốn nhưng nguồn vốn không đủ lớn để hoàn thiện chuỗi hoạt động kinh doanh dịch vụ.

Ví dụ, HTX có tiền nhập vật tư phân bón về mở dịch vụ, nhưng lại không đủ kinh phí xây dựng nhà kho hoặc mở cửa hàng bán sản phẩm. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, dịch vụ không đủ mạnh về quy mô và hạ tầng cơ sở thì không thu hút được khách hàng và tất yếu sẽ thua trong cuộc cạnh tranh.

Còn khi vay vốn ngân hàng, đã có nhiều trường hợp, giám đốc HTX đứng ra vay nhưng một thời gian làm ăn không hiệu quả, HTX ngừng hoạt động mà nợ ngân hàng thì vẫn còn đó. Và không ai khác, giám đốc HTX phải gánh khoản nợ đó.

Ngoài ra, trong giai đoạn bao cấp, các HTX nhận hỗ trợ vốn, dù làm được hay không làm được đã có ngân sách nhà nước lo. Hiện nay xóa bỏ bao cấp, các HTX phải chịu trách nhiệm trước pháp luật với khoản vay của mình.

Đó là những nguyên nhân chính khiến các HTX ngại vay vốn. Những HTX nào có vốn thì ngại đầu tư vì sợ thua lỗ nên để an toàn sẽ đem gửi ngân hàng vừa tránh bị thất thoát vừa có thêm thu nhập từ lãi hàng tháng.

Vốn mà HTX kêu không được vay ở đây là vốn ưu đãi theo cơ chế hỗ trợ lãi suất từ các chính sách tín dụng dành cho HTX. Điều này có nghĩa là nếu mức lãi suất bình quân áp dụng cho tất cả các tổ chức, cá nhân 10%/năm thì HTX lên tiếng để được vay ưu đãi ở mức thấp hơn.

Ngoài ra, các HTX cũng muốn được hỗ trợ vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia như nông thôn mới, tái cơ cấu nông nghiệp, hỗ trợ rủi ro thiên tai… mà trong đó từ 1-2 năm đầu, HTX không phải trả lãi hoặc chỉ cần bỏ vốn đối ứng.

Thực tế, đáp ứng các điều kiện để hưởng ưu đãi không hề dễ, bản thân các HTX chưa tự tin vào năng lực của mình, cảm thấy có làm thủ tục cũng khó được vay nên dù lên tiếng vẫn không làm.

Chính sách của Nhà nước ưu đãi cho HTX, HTX có quyền được thụ hưởng nhưng đó chỉ là cơ hội còn có nắm bắt được cơ hội đó hay không phụ thuộc vào năng lực nội tại của chính HTX. Tâm lý e ngại mở rộng sản xuất, kinh doanh nên không mạnh dạn vay vốn, gửi vốn ngân hàng đang cho thấy khả năng kinh doanh của các HTX còn nhiều hạn chế.

* Năng lực quản lý, kinh nghiệm thương trường yếu chính là nguyên nhân dẫn tới tình trạng này. Liên minh HTX tỉnh có phương án nào để khắc phục, thưa ông?

Liên minh HTX tỉnh thực hiện kết hợp đào tạo, tập huấn kiến thức với “thay máu” cho các HTX bằng cách huy động các cá nhân, tổ chức có tiềm năng tham gia trở thành thành viên của HTX. Trong đó tập trung huy động các doanh nghiệp thành lập HTX hoặc trở thành đơn vị trực thuộc HTX.

Các doanh nghiệp có vốn, có kinh nghiệm thương trường sẽ đủ điều kiện tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, sử dụng vốn có hiệu quả, thúc đẩy HTX phát triển. Làm điều này vừa có lợi cho HTX, thành viên HTX vừa có lợi cho doanh nghiệp.

Hiện Liên minh HTX tỉnh đang hướng dẫn hoàn tất hồ sơ cho HTX Nông nghiệp kinh doanh tổng hợp Đồng Din ở huyện Phú Hòa vay 5 tỉ đồng từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX để xây dựng nhà máy nước ép khóm. Đây là HTX có tiền thân từ hộ sản xuất kinh doanh, được đơn vị vận động thành lập HTX từ năm 2017.

Đồng thời, liên minh cũng đang hỗ trợ Công ty TNHH MTV Bảo Châu trở thành thành viên của HTX lâm nghiệp. Doanh nghiệp Bảo Châu có đầu ra tiêu thụ gỗ rừng trồng sẽ giúp các HTX lâm nghiệp, các hộ trồng rừng tiếp cận thị trường thế giới…

* Xin cảm ơn ông! 

BẠCH VÂN (thực hiện)