Thiếu nước trong sản xuất nông nghiệp luôn là thách thức lớn đối với nông dân hiện nay. Hệ thống thâm canh lúa cải tiến do Cục bảo vệ thực vật triển khai tại Phú Yên được xem là một trong những giải pháp tiết kiệm nước hiệu quả.
NGHỊCH LÝ TRONG SỬ DỤNG NƯỚC SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP
Chăm sóc kênh mương nội đồng ở Hòa Định Đông (huyện Phú Hòa). - Ảnh: D.T.XUÂN
Hiện tượng ElNino xuất hiện khiến hàng loạt vùng sản xuất đứng trước nguy cơ thiếu nước tưới nghiêm trọng. Tại Phú Yên, ngay trong lúc thời tiết lạnh nhưng vẫn có những cánh đồng khô cháy vì thiếu nước. Trong khi đó, nước mặn ngày càng xâm nhập sâu vào đất liền, có nơi 3- 4km, kéo theo nhiều hậu quả nặng nề khác cho sản xuất nông nghiệp. Dù thiếu nước, song hiện đang tồn tại một nghịch lý là nước đang bị sử dụng lãng phí theo tập quán canh tác. Lâu nay, thói quen trong sản xuất lúa của người nông dân là nước được lấy vào ruộng lúa bằng cách cho chảy tràn từ kênh mương vào chân ruộng và chảy tràn từ ruộng này sang ruộng khác theo bậc thang và bao giờ trong ruộng lúa ở các vùng có tưới thường duy trì mức nước từ 15cm trở lên. Quan niệm nước càng nhiều thì lúa càng tốt, không bị cỏ dại và sâu bọ đã in sâu trong cách làm của người nông dân.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy, đây không phải là một cách làm khoa học và không phải lúc nào cây lúa cũng cần nước. Kỹ sư Đặng Văn Mạnh, Trưởng phòng kỹ thuật Chi cục bảo vệ thực vật Phú Yên, cho biết: “Trong các giai đoạn phát triển của cây lúa không phải lúc nào cũng cần nước. Ngược lại, cây lúa rất cần một số giai đoạn phơi khô mặt ruộng để cho bộ rễ phát triển, từ đó sẽ giúp cây lúa khoẻ hơn và nâng cao khả năng chống chịu, tránh đổ ngã. Đặc biệt trong thời gian phơi khô mặt ruộng sẽ giúp loại bỏ các đối tượng sâu bệnh, nhất là khô vằn”.
HIỆU QUẢ CỦA MÔ HÌNH THÂM CANH LÚA CẢI TIẾN
Từ nguồn tài trợ của chương trình IPM Việt Nam (DANIDA), trong vụ sản xuất đông xuân năm nay, Cục bảo vệ thực vật bắt đầu triển khai hệ thống thâm canh lúa cải tiến (gọi tắt là SRI) tại các hợp tác xã Hoà Phú 1 (thuộc huyện Tây Hòa) và Hoà Thắng 2 (huyện Phú Hòa). Chương trình này giúp nông dân có thể tiết giảm gần một nửa số lần lấy nước mà cây lúa vẫn sinh trưởng tốt và ưu điểm nổi trội là cây lúa không bị đổ ngã. Cách làm đơn giản là trên ruộng người nông dân đặt một chiếc ống nhựa có đục lỗ và cho chìm sâu dưới mặt ruộng 4cm, trong lòng ống khoét hết đất để theo dõi mức nước. Chính chiếc ống giúp cho người nông dân giám sát mặt nước trong ruộng theo từng thời kỳ phát triển của cây lúa, nhất là giai đoạn 28 ngày sau sạ để quyết định thời điểm lấy nước vào ruộng. Hiệu quả lớn nhất mà dự án đem lại là đã thay đổi được nhận thức của người nông dân về quy trình tưới nước cho cây lúa. Ông Lý Thi Đạt, nông dân tham gia mô hình sản xuất theo hệ thống thâm canh lúa cải tiến (SRI) tại xã Hoà Thắng 2 cho biết, với hơn 2 sào ruộng thí nghiệm tại đồng Rộc Cầu thuộc thôn Mỹ Hoà mà ông đang thực hiện, sau gần kết thúc vụ số lần lấy nước ít hơn khoảng một phần ba so với trước. Bằng việc thực hiện biện pháp tiết kiệm theo cách làm này, ông Đạt chỉ lấy nước khi mặt đất đã rút xuống 4cm tính từ mặt ruộng theo qui trình hướng dẫn. Kết quả cây lúa vẫn phát triển rất tốt và sau đợt mưa vừa rồi hầu hết các diện tích thí điểm mô hình này đều không bị đổ ngã.
Theo tính toán của các nhà khoa học, với cách làm truyền thống, để làm ra một kilôgam lúa người nông dân phải cần từ 3000-5000 lít nước. Song những kết quả thí nghiệm trên đồng ruộng cho thấy việc sử dụng nước hợp lý của chương trình trên đã giúp giảm được một nửa lượng nước tưới trong suốt mùa vụ so với cách làm thông thường mà vẫn đảm bảo năng suất. Tại những vùng sản xuất lúa không chủ động nước tưới và thường xuyên đối mặt với tình trạng thiếu nước vào mùa khô thì hệ thống này sẽ giúp giảm được 50% chi phí cho bơm tưới, một con số rất có ý nghĩa. Việc nhân rộng chương trình này là vô cùng cần thiết. Ông Nguyễn Chín, Chủ nhiệm HTX nông nghiệp Hoà Thắng 2, cho rằng: Đây thực sự là một giải pháp rất hữu ích, nhất là trong vụ sản xuất hè thu, khi lượng nước trên công trình thuỷ nông thiếu hụt. Cách tưới nước tiết kiệm này (nông dân gọi là cách tưới khô ướt xen kẽ) sẽ giúp địa phương thuận lợi trong điều tiết nước trên toàn bộ diện tích sản xuất mà không phải lo lắng do tình trạng thiếu nước sẽ ảnh hưởng đến cây lúa.
Ông Đặng Văn Mạnh cho biết đây là một chương trình dài hơi của Cục bảo vệ thực vật vì mục tiêu lâu dài của cả ngành nông nghiệp sản xuất lúa của Việt
LÊ BIẾT
