Họ còn trẻ, ít muốn nói về công việc của mình, chỉ cười và có vẻ hơi… nhút nhát. Cần mẫn như con ong, chăm chỉ như con kiến, hàng ngày họ tiếp sức cho những mô thực vật bé tí để chúng trở thành những giống cây, giống hoa chất lượng cao.
CÔNG VIỆC THẦM LẶNG
Lấy mẫu mô vào ống nghiệm - Ảnh: MINH NGUYỆT
Phòng nuôi cấy mô của Trung tâm Ứng dụng và chuyển giao công nghệ Phú Yên với 4 người. Ngày qua ngày, họ thầm lặng làm việc bên những mầm cây tí xíu rụt rè khoe chiếc áo xanh. Nơi pha hấp rửa chứa lỉnh kỉnh chai lọ, đĩa, dao, pen, hóa chất… Tại đây, các dụng cụ được rửa, hấp, khử trùng; hóa chất được pha chế để tạo nên một môi trường vô trùng có nhiều chất dinh dưỡng cần thiết cho cây. Phòng cấy mô ở kế bên hoàn toàn khác biệt với thế giới bên ngoài. Tất cả vật dụng đều là thủy tinh trong suốt sáng choang dưới ánh đèn. Chúng được xếp hàng hàng lớp lớp trên giá, để lộ ra màu xanh non của các mầm chồi đang nảy nở theo từng ngày. Các cán bộ ở đây ví von những mầm sống được ấp iu này như em bé còn non tháng, cần sự chăm sóc đặc biệt.
Mẫu mô chỉ là một bộ phận nhỏ của cây giống được đưa vào ống nghiệm. Hấp phụ chất dinh dưỡng, nó phát triển thành chồi. Những mầm chồi được cấy chuyền sang các lọ tam giác. Từ đây, chúng lại nảy nở ra nhiều mầm chồi khác. Các cán bộ điều chỉnh môi trường thích hợp để một chồi tạo thành nhiều cụm chồi hoặc thành cây hoàn chỉnh. Cứ thế, chẳng mấy chốc mẫu mô ban đầu được nhân thành vô số giống mới. Trong thời gian này, ánh sáng cũng được tạo ra cho cây phát triển đến khi hoàn chỉnh. Khi đưa ra vườn ươm, cây thay đổi môi trường.Vì vậy, phải tập dần để chúng tự quang hợp, phát triển rễ, tự nuôi sống chính mình. Quá trình này được kéo dài từ 20 – 30 ngày. Đến khi cây có rễ và lá mới, chúng sẽ được chuyển ra vườn.
NIỀM VUI BÌNH DỊ
Cán bộ kỹ thuật theo dõi sự phát triển của các mô cấy – Ảnh: MINH NGUYỆT
Từng giai đoạn và mỗi một loại cây được nuôi cấy có môi trường sống khác nhau. Điều quan trọng là các cán bộ phải tạo ra các môi trường thích hợp cho chúng. Học hỏi, nghiên cứu và qua thực tiễn, họ rút kinh nghiệm dần. “Lý thuyết sách vở là nền tảng để mình hoàn thiện kỹ năng. Song qua cọ xát thực tế, người thực hiện có những bài học quý báu” – chị Nguyễn Thị Hòa Phương thổ lộ.
Trước kia, mô được cấy nhiều lần nhưng chỉ dùng một bộ dao, pen và tỷ lệ nhiễm khuẩn khá cao. Ý tưởng thay và khử trùng liên tục dụng cụ đã mang lại kết quả tốt trong quá trình thực hiện. Kỹ thuật cấy chuyền đòi hỏi thao tác nhanh và chính xác để giảm tỷ lệ nhiễm khuẩn. Các cán bộ ở đây cho biết, muốn đưa ra sản xuất một loại cây cần phải nuôi cấy mô thử nghiệm từ một đến hai năm. Có khi thử nghiệm thành công nhưng khi đưa ra sản xuất lại thất bại vì môi trường chuyển giao có sự khác biệt. Những lúc như thế, người thực hiện lại phải xem lại để sửa đổi, thậm chí phải bỏ đi.
Trong căn phòng xếp hàng hàng lớp lớp chai lọ thủy tinh, hàng ngày, những người ươm cây thay nhau quan sát xem lọ nào bị nhiễm để loại ra và phải liên tục theo dõi để cấy chuyền. Bởi vì, nếu thời gian ra ngôi (mô cấy nhỏ phát triển thành mầm chồi) kéo dài hoặc chuyền trễ thì chất lượng của cây sẽ thay đổi. Chị Đặng Thị Ánh Tuyết cho biết: “Không cực nhọc lắm nhưng công việc này đòi hỏi phải tỉ mỉ, cần cù, thận trọng và sạch sẽ, gọn gàng”.
Còn chị Nguyễn Thị Hòa Phương, người có thâm niên làm việc tại phòng nuôi cấy mô bộc bạch: “Công nghệ ngày càng phát triển, mình học hỏi được nhiều điều mới lạ. Gắn bó với công việc, mình nhận thấy có nhiều điều thú vị nên rất thích thú. Niềm vui của chúng tôi là nhân được một loài hoa quý hay vô mẫu và lưu giữ được các giống cây quý”.
THỜI CỦA NUÔI CẤY MÔ
Giám đốc Trung tâm Ứng dụng và chuyển giao công nghệ Phú Yên Nguyễn Thị Diễm cho biết: “Lợi thế của nuôi cấy mô là tốc độ nhân giống của cây cực nhanh. Chỉ cần vô mẫu một chồi, lập tức chồi cây được nhân nhanh thành cụm, cấy chuyền ra được hàng triệu cây. Ngoài tự nhiên, cây không thể nào sinh sôi phát triển nhanh như vậy. Ngoài ra, việc nuôi cấy mô tạo được sự đồng bộ. Về mặt di truyền, các cây giống nhau hoàn toàn. Còn sinh trưởng theo kiểu mầm giá thì sẽ tạo nên cây thấp cây cao hoặc cây nhỏ cây lớn. Điều đặc biệt là nuôi cấy mô cho ra sản phẩm giống cây sạch bệnh”.
Nhờ nuôi cấy mô, loài hoa cúc ở Phú Yên hiện có nguồn cây giống ổn định, chất lượng cây đồng đều với giá thành hạ. Năm 2006, phòng nuôi cấy mô đã cung cấp cho thị trường hơn 150.000 cây cúc giống sạch bệnh, khi đưa ra trồng ở môi trường tự nhiên, gần 100% cây con đều sống và phát triển tốt. Phòng nuôi cấy mô hiện có hơn 100 giống lan đầu dòng đang được nuôi cấy. Mỗi năm, nơi này sản xuất hơn 100.000 cây lan các loại. Tại đây, những con người yêu nghề đang bận rộn với việc vô mẫu các loại giống cúc, hồng để chuẩn bị cung ứng các nhà vườn trồng phục vụ tết năm sau.
MINH NGUYỆT
