Ngày 19/4/1958, trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ miền Bắc XHCN, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Bộ Tổng Tham mưu quyết định thành lập Phòng Hóa học - Nguyên tử trực thuộc Cục Quân huấn (Bộ Tổng tham mưu) cùng một số phân đội hóa học trực thuộc Bộ Quốc phòng và các Quân khu - đó là những tổ chức tiền thân của bộ đội hóa học. Từ đó ngày 19/4 hằng năm trở thành ngày truyền thống của bộ đội hóa học.
Ngay sau khi ra đời, lực lượng bộ đội hóa học nhanh chóng được củng cố và phát triển, có mặt trên khắp các chiến trường, trinh sát phát hiện, đánh giá tác hại, đề xuất, hướng dẫn các biện pháp phòng chống chất độc; trực tiếp sử dụng khí tài chuyên môn, khí tài ứng dụng tiêu tẩy chất độc; cung cấp các trang bị khí tài cho bộ đội chủ động phòng tránh và chiến đấu có hiệu quả trong điều kiện địch sử dụng vũ khí hóa học. Bộ đội hóa học đã trực tiếp chiến đấu bằng súng phun lửa, vũ khí bộ binh đồng thời tạo màn khói ngụy trang che phủ cho các hoạt động tác chiến của ta. Với cách đánh gần, táo bạo và tinh thần dũng cảm kiên cường, các phân đội súng phun lửa đã tiêu diệt nhiều sinh lực địch, phá hủy hàng loạt phương tiện chiến tranh của chúng ở Đồng Xoài, Đường 9
Đại tá Hoàng Nghĩa Long
Với những đóng góp xuất sắc suốt nửa thế kỷ qua, nhân kỷ niệm 50 năm ngày truyền thống bộ đội hóa học, Bộ Tư lệnh Binh chủng Hóa học vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh.
Trên chiến trường Khu 5, tháng 2/1965, ngành Hóa học Quân khu được thành lập. Không chờ đủ biên chế, trong điều kiện khí tài phòng hóa hạn chế, các đoàn cán bộ hóa học vẫn “bám” các vùng chiến lược, vùng giải phóng An Lão - Bình Định, Nghĩa Hành - Tây Quảng Ngãi, vùng hậu cứ Đông Giang, sông Tranh - Tây Quảng Đà, Quảng Nam nghiên cứu, triển khai các biện pháp phòng chống độc, giải độc, cứu chữa người và gia súc. Không những khai thác triệt để các khí tài chế sẵn, hóa học Quân khu còn chủ động sản xuất nhiều loại khí tài ứng dụng phục vụ chiến đấu như: mặt trùm phòng độc, túi phòng độc, băng bịt miệng...; tham mưu nhiều cách đánh phong phú, đưa vũ khí hóa học vào các hình thức chiến thuật. Súng phun lửa nặng, súng phun lửa nhẹ đã đi cùng bộ đội chủ lực, bộ đội đặc công, bộ đội địa phương tạo thành sức mạnh to lớn gây cho quân thù nhiều tổn thất nặng nề.
Sau giải phóng, ngành hóa học Quân khu đã tiến hành khảo sát, xử lý hàng trăm tấn chất độc CS tồn lưu trên địa bàn, làm tròn nghĩa vụ quốc tế cao cả giúp nhân dân Cam-pu-chia thoát khỏi họa diệt chủng, tham gia bảo vệ môi trường sinh thái. Ngày nay bộ đội hóa học đang ra sức thi đua huấn luyện giỏi, rèn luyện kỷ luật nghiêm, quản lý, khai thác sử dụng tốt các loại vũ khí, trang bị khí tài, tích cực tăng gia sản xuất, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, đẩy mạnh xây dựng nếp sống chính quy, môi trường văn hóa, xây dựng ngành vững mạnh toàn diện. Hằng năm, lực lượng hóa học diễn tập vòng tổng hợp đều đạt khá, giỏi, bảo đảm an toàn; tham gia Hội thi phòng hóa toàn quân năm 2007 đoạt giải ba toàn đoàn, năm 2008 đoạt giải nhì toàn quân trong cuộc thi tìm hiểu truyền thống “Bộ đội hóa học 50 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành”. Bộ đội hóa học Quân khu được Đảng, Nhà nước, quân đội tặng nhiều phần thưởng cao quý: Năm 1997, Đại đội tiêu tẩy 2 (Phân đội phòng hóa 78) được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Ba, năm 2000, 2005 và 2007, Cơ quan Chủ nhiệm hóa học được Bộ Tư lệnh Quân khu tặng bằng khen vì có nhiều thành tích trong bảo vệ môi trường. Phân đội phòng hóa 78 nhiều năm liền huấn luyện chuyên môn binh chủng giỏi, thường xuyên dẫn đầu khối thi đua các tiểu đoàn trực thuộc Bộ Tham mưu Quân khu, năm 2000 được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen trong công tác xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng và bảo vệ Tổ quốc.
Kế thừa truyền thống “Phòng chống tốt, chiến đấu giỏi” của các thế hệ cha anh đi trước, cán bộ, chiến sĩ hóa học Quân khu hôm nay đang ra sức thi đua huấn luyện giỏi, sẵn sàng chiến đấu cao, rèn luyện bản lĩnh chính trị kiên định vững vàng, ý chí chủ động khắc phục mọi gian khổ, hiểm nguy, bảo đảm người, xe máy, trang bị khí tài luôn sẵn sàng, có lệnh là cơ động được ngay; xây dựng củng cố đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân, giữ gìn an toàn địa bàn đóng quân và địa bàn đến công tác. Bộ đội hóa học Quân khu (bao gồm hóa học chủ lực, hóa học địa phương và hóa học nhân dân) được trang bị phương tiện ngày càng hiện đại, đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, có kinh nghiệm thực tiễn trong chiến đấu, đang tiếp tục cùng lực lượng vũ trang Quân khu đóng góp xứng đáng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Đại tá HOÀNG NGHĨA LONG
Chủ nhiệm Hoá học Quân khu 5
