Gần đây, các huyện miền núi Phú Yên phát triển cây mắc ca, một loại cây trồng mới có giá trị kinh tế cao. Thời gian tới, tỉnh phối hợp với Hiệp hội Mắc ca Việt Nam tiếp tục nghiên cứu, phát triển loại cây trồng nhiều tiềm năng này.

Cây trồng mới nhiều tiềm năng

Ông Nguyễn Đức Tùng ở xã Ea Bar, huyện Sông Hinh là một trong những người đầu tiên đưa cây mắc ca về trồng từ năm 2012, với tổng diện tích gần 3,5ha. Đến nay, hơn 350 gốc mắc ca trên diện tích này đang trong độ tuổi thu hoạch. Ông Tùng cho biết: So với các loại cây trồng khác, cây mắc ca khá phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng của vùng núi Phú Yên. Loại cây trồng này cũng không tốn nhiều công chăm sóc, lại cho giá trị kinh tế cao, thị trường tiêu thụ khá ổn định. Bình quân, mỗi năm vườn mắc ca cho hơn 3 tấn hạt; doanh thu từ 240-300 triệu đồng.

Ông Nguyễn Khắc Sự, Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Sông Hinh, cho biết: Toàn huyện hiện có 68,6ha mắc ca, tập trung ở 2 xã Ea Ly và Ea Bar; trong đó khoảng 46ha đang vào độ tuổi thu hoạch. Đây là một loại cây trồng mới, có giá trị kinh tế cao. Tuy nhiên, để phát triển loại cây trồng này, người dân cần có nguồn cung cấp giống uy tín cũng như đảm bảo về đầu ra ổn định.

Tại huyện miền núi Sơn Hòa, hiện có gần 13ha mắc ca, được người dân tự trồng chuyên canh hoặc xen kẽ với các loại cây trồng khác; tập trung ở các xã Sơn Long, Sơn Hội, Sơn Xuân và Sơn Định. Trong đó, một số diện tích bắt đầu cho thu hoạch.

Chị Kiều Thị Hạnh ở xã Sơn Long, cho biết: Năm 2012, tôi trồng thử nghiệm hơn 1ha cây mắc ca. Từ năm thứ 3-4, cây mắc ca cho trái bói; đến nay thì thu hoạch ổn định mỗi năm khoảng 1 tấn/ha, cho thu nhập từ 80-100 triệu đồng. Bên cạnh việc tự trồng, tôi còn thu mua mắc ca của bà con trong khu vực về phơi sấy, chế biến thành phẩm và tiêu thụ. Tháng 11/2021, được sự hỗ trợ của Hiệp hội Mắc ca Việt Nam, gia đình tôi trồng thêm 2ha mắc ca; đến nay cây phát triển rất tốt.

Theo Sở NN-PTNT, diện tích trồng cây mắc ca toàn tỉnh gần 81,6ha, tập trung chủ yếu ở 2 huyện miền núi Sơn Hòa và Sông Hinh. Trong đó có gần 38,7ha cây dưới 4 tuổi; 22,5ha từ 5-7 tuổi và 20,4ha từ 8-10 tuổi. Tháng 11/2021, Hiệp hội Mắc ca Việt Nam hỗ trợ 3 hộ và Ban quản lý Rừng phòng hộ huyện Đồng Xuân trồng thực nghiệm 1.680 cây giống trên diện tích 6ha mắc ca tại các huyện Đồng Xuân, Sơn Hòa và Sông Hinh. Qua đó nâng diện tích trồng cây mắc ca toàn tỉnh lên gần 87,6ha.

Cần chính sách, bước đi phù hợp

Theo Sở NN-PTNT, Phú Yên hiện chưa có vườn cây đầu dòng sản xuất và cung cấp cây giống mắc ca. Nguồn giống chủ yếu được mua từ TP Hồ Chí Minh, Đắk Lắk hoặc tự ươm cây từ hạt. Phần lớn người dân tự tìm kiếm thông tin, học hỏi kinh nghiệm thông qua sách báo, truyền thông mà chưa có những thông tin chính thống về kỹ thuật trồng, chăm sóc phù hợp đối với từng loại lập địa và cây giống. Vì vậy năng suất, sản lượng hạt bình quân chưa đạt như mong muốn. Mặt khác, diện tích trồng còn nhỏ lẻ, hiện chưa có cơ sở chế biến mắc ca trên địa bàn tỉnh nên việc tiêu thụ sản phẩm còn gặp khó khăn.

Theo GS Nguyễn Lân Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Mắc ca Việt Nam, qua khảo sát của hiệp hội, các huyện phía tây của Phú Yên như Sông Hinh, Sơn Hòa có điều kiện thổ nhưỡng khí hậu thuận lợi để phát triển cây mắc ca. Cây trồng này có khả năng chịu được sương muối, chịu hạn và ít sâu bệnh. Cây mắc ca có thể phát triển theo nhiều hình thức trồng thuần loài hoặc xen canh. Sau 5 năm, mắc ca cho thu hoạch, năng suất quả tươi khoảng 8 tấn/ha/năm; giá trị thu nhập từ 100-150 triệu đồng/ha/năm. Hiệp hội Mắc ca Việt Nam cam kết đồng hành, hỗ trợ tỉnh về kỹ thuật, cung cấp nguồn cây giống có chất lượng, cũng như giúp nông dân tiếp cận nguồn vốn vay từ Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên Việt để phát triển cây mắc ca. Ngoài ra, Hiệp hội Mắc ca cũng sẽ bao tiêu đầu ra cho sản phẩm mắc ca của nông dân 10 năm kể từ thời điểm nông dân sử dụng giống từ hiệp hội.

Giai đoạn 2021-2030, dự kiến toàn tỉnh sẽ trồng khoảng 223ha mắc ca; trong đó có trồng thuần loài tập trung và trồng xen với các loại cây nông nghiệp, cây dược liệu khác. Đến năm 2045, diện tích trồng cây mắc ca có thể mở rộng khoảng 500-1.000ha tại những khu vực có điều kiện phù hợp để phát triển, tiến tới xây dựng cơ sở chế biến, tiêu thụ sản phẩm ngay tại địa phương nhằm giảm công vận chuyển, thời gian bảo quản sản phẩm khi thu hoạch.

Tuy nhiên, để phát triển loại cây trồng mới này cần có các chính sách khuyến khích việc trồng, chế biến, tiêu thụ sản phẩm cây mắc ca, như: chính sách hỗ trợ vốn đầu tư; hỗ trợvề pháp lý; các chủ trương, chính sách, bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của người trồng mắc ca. Tỉnh cũng cần hỗ trợ kinh phí nghiên cứu, khảo sát thực địa và trồng khảo nghiệm cây mắc ca ở các tiểu vùng sinh thái trên địa bàn tỉnh. Sau khi khảo nghiệm thành công, xác định nguồn giống thích nghi, ngành Nông nghiệp sẽ tiến hành rà soát lập quy hoạch vùng trồng cây mắc ca tập trung, đồng thời tiến hành chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp.

NGÔ XUÂN