Du lịch văn hóa tâm linh được gọi với nhiều cách khác nhau “du lịch tâm linh”, “du lịch tôn giáo”, “du lịch hành hương”, “du lịch chiêm bái”, “du lịch về nguồn”… Dù được gọi bằng tên gọi nào thì du lịch văn hóa tâm linh cũng đều chú trọng đến khía cạnh tâm linh. Với Phú Yên, việc còn lưu giữ được nhiều di tích lịch sử, văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng là những lợi thế để phát triển loại hình du lịch văn hóa này.
Nhiều tiềm năng
Những năm gần đây, du lịch văn hóa tâm linh ở Phú Yên ngày càng được du khách quan tâm nhiều hơn. Du lịch văn hóa tâm linh gắn với các di tích tôn giáo thu hút nhiều đối tượng du khách thập phương. Hiện tại Phú Yên có nhiều tôn giáo, trong đó Phật giáo có số lượng lớn nhất cả về tín đồ và cơ sở thờ tự.
Phú Yên cũng là nơi sinh thành của tổ sư Liễu Quán, một hệ phái thiền tông nổi tiếng của Phật giáo Việt Nam và nhiều bậc chân tu nổi tiếng như ngài Giác Ngộ, Diệu Nghiêm, Trí Giác, Thích Trí Thủ… Từ lâu, Phú Yên được mệnh danh là “đất Phật” với câu ca dao “Muốn tu Phật thì về Phú Yên, tu tiên thì lên Bảy Núi”.
Ở hầu khắp các địa phương trong tỉnh đều xây dựng chùa, niệm Phật đường, trong đó có những ngôi chùa xây dựng cách đây vài trăm năm như Từ Quang, Hồ Sơn, Bảo Tịnh, Khánh Lâm… Đặc biệt, chùa Hội Tôn là nơi hòa thượng Tế Viên khai sáng và trụ trì, nên được xem là nơi phát tích Phật giáo. Điều đó cho thấy Phú Yên có thế mạnh rất lớn để phát triển du lịch văn hóa tâm linh gắn với các thiết chế tôn giáo.
Du lịch văn hóa tâm linh gắn với đạo lý uống nước nhớ nguồn. Người dân Phú Yên trong lịch sử mở mang bờ cõi quốc gia và trải qua các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc đã có những đóng góp rất to lớn về sức người và của cải vật chất, nên họ luôn xem trọng nghi thức thờ cúng, tri ân những vị anh hùng dân tộc, những bậc tiền bối, tiền hiền, hậu hiền, có công với nước, với dân.
Chính đạo lý uống nước nhớ nguồn này tạo thành hình thức du lịch đặc biệt - du lịch về nguồn. Mỗi năm có hàng vạn du khách về thăm viếng Mộ và Đền thờ Lương Văn Chánh, Mộ và Đền thờ Lê Thành Phương, thăm viếng Nhà thờ Bác Hồ, viếng các nghĩa trang liệt sĩ, nhà bia ghi tên các anh hùng liệt sĩ, các đài tưởng niệm, bảo tàng, các di tích lịch sử gắn với chiến công của quân, dân Phú Yên…
Đây là hình thức du lịch văn hóa tâm linh góp phần giáo dục truyền thống, lịch sử dân tộc một cách hữu hiệu. Hoạt động du lịch văn hóa tâm linh gắn với đạo lý uống nước nhớ nguồn giúp du khách, trong đó có thế hệ trẻ, hiểu rõ hơn về lịch sử dân tộc, truyền thống của cha ông, về tinh thần yêu nước, sự hy sinh cao cả và ý chí quật cường của các thế hệ đi trước. Từ đó vun đắp lòng tự hào dân tộc, thấy được trách nhiệm phải góp phần xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước.
Về du lịch văn hóa tâm linh gắn với tín ngưỡng dân gian, lễ hội truyền thống và đạo thờ cúng ông bà tổ tiên cũng là một thế mạnh của vùng đất này. Phú Yên có rất nhiều tín ngưỡng dân gian, lễ hội truyền thống gắn với đời sống tâm linh của nhân dân địa phương như: Lễ hội đâm trâu, lễ hội cầu ngư, lễ hội cầu an, hội đua ngựa, đua thuyền… Các lễ hội luôn có hai phần lễ và hội.
Theo đó, phần lễ mang ý nghĩa cầu xin và tạ ơn thần linh bảo trợ cho cuộc sống của con người; là sự bày tỏ kính ý đối với một nhân vật, một sự kiện xã hội hay tự nhiên, hư tưởng hay có thật, đã qua hay hiện tại, nhằm biểu hiện giá trị của đối tượng được cử lễ và diễn đạt thái độ của công chúng hành lễ. Phần hội là cuộc vui chơi bằng vô số hoạt động giải trí cộng đồng hết sức phong phú và đa dạng…
Cần cách làm căn cơ
Du lịch văn hóa tâm linh trên địa bàn tỉnh thời gian qua tuy đã đạt được một số kết quả, nhưng chưa tương xứng với tiềm năng hiện có. Nguyên nhân chính là chưa nhận thức đầy đủ, chính xác về bản chất và vai trò của loại hình du lịch này, từ đó chưa có một quy hoạch mang tính chiến lược và khoa học. Mặt khác, vai trò của cộng đồng dân cư chưa được phát huy trong phát triển du lịch văn hóa tâm linh…
Trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa, phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững sẽ góp phần truyền bá mạnh mẽ văn hóa của Phú Yên nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung với du khách trong và ngoài nước.
Tại hội nghị quốc tế “Du lịch tâm linh vì sự phát triển bền vững” được tổ chức ở tỉnh Ninh Bình vào tháng 11/2013, người đứng đầu Tổng cục Du lịch Việt Nam khẳng định: “Thông qua du lịch tâm linh, các dân tộc, các nền văn hóa sẽ đoàn kết và kết nối với nhau, cùng nhau bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống giàu bản sắc”.
Để có được nhận thức khoa học, đúng đắn nhằm phát triển du lịch văn hóa tâm linh bền vững ở Phú Yên, trước hết cần tổ chức nghiên cứu, thảo luận để xác định thống nhất bản chất, vai trò của du lịch văn hóa tâm linh, từ đó dùng nhiều hình thức phong phú để phổ biến sâu rộng kiến thức về du lịch văn hóa tâm linh cho mọi đối tượng liên quan biết.
Trong đó cần tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà sử học, nhà nghiên cứu văn hóa, các chức sắc và tín đồ tôn giáo tham gia vào quá trình phát triển du lịch văn hóa tâm linh. Xây dựng, quy hoạch phát triển du lịch văn hóa tâm linh là một bộ phận hữu cơ của chiến lược phát triển du lịch tỉnh nhà; tập trung các nguồn lực đầu tư xây dựng, tôn tạo các điểm, khu du lịch văn hóa tâm linh; các dịch vụ phụ cận nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho du khách.
Du lịch văn hóa tâm linh là một bộ phận không thể thiếu của ngành Du lịch. Phú Yên có nhiều tiềm năng và dư địa cho loại hình du lịch này. Do đó, việc phát triển du lịch một cách căn cơ sẽ góp phần tạo sức hút du khách, làm nên bức tranh du lịch đa dạng phong phú.
ThS NGUYỄN HOÀI SƠN
Phó Giám đốc Sở Thông tin - Truyền thông
