Đứng trên đèo Quán Cau đã thấy vẹn đầy hình hài của Mây. Mây vẫn cứ vòng quanh con đầm lớn nhất miền Trung ấy. Quay về Tây Nguyên càng nhớ Mây duyên hải.

Dừa và người - Ảnh: NGUYỄN HÀNG TÌNH

Mây khiến ta dạt về đây mà không cần réo gọi. Nên ta nông nổi tin có thầm ý của đất trời.

Nơi Mây duyên hải ở mang hơi thở hoài niệm lắm. Sang cổ như xưa và vui lắng như giờ. Nó cõng mùi của biển cộng thêm mùi của đồng ruộng. Hương của bùn đất và hương biển bao giờ chẳng là thứ hương nồng nàn quê xứ Việt, muôn thời. Nhờ ơn Mây, ta đến được xứ này. Xứ của những con người nói tiếng Việt mà nhiều khi không cần đến nguyên âm “e”. Giọng rất Nẫu mà sao hay đến vậy, như nhạc dân gian, “tiếng” thiên nhiên, gió hải hồ. Tiếng thánh thót mà vẫn cứ buồn. Mắt long lanh nâu đến lê thê cảm giác của kẻ nhìn.

Đèn trên cọc lưới giăng để canh cá trên đầm Ô Loan - Ảnh: NGUYỄN HÀNG TÌNH

Xứ của Mây bên biển, là những lối đi vừa bước qua đã lấp lại, những con đường, những xóm nhà mọc lên trên cát. Có cái gì đó rất hoang dại của biển, của núi, của ruộng đồng, như những bóng dừa xanh mát chở ký ức cư dân gần bốn trăm năm lưu lạc từ bắc miền Trung vào rồi mà vẫn lơ thơ, ngơ ngác. Sự ồn ào thoảng hoặc, đơn lẻ nơi gành Đá Đĩa cùng đám đi phượt phương xa không ăn nhập gì với sự an nhiên tĩnh tại của xóm thôn. Bên trong đạm bạc, bên ngoài đơn sơ nhưng lòng người chan hòa, đôn hậu, ấm áp. Nụ cười thì dư dả. Thấy người lạ cũng cười. Một thứ không gian sống thanh lành kỳ lạ giữa thời buổi sục sôi cơ cầu này.

Lòng người mát thế, không biết có phải nhờ nước quanh năm bao lấy xứ sở này. Đầm Ô Loan làm kẻ trượng phu nối sông Cái với biển dã, và ôm lấy đứa con ruột thịt của mình là xóm thôn duyên hải. Cá biển cứ sáng ra bán ngay trên đồng ruộng là hình hài cuộc sống của xứ vừa đi cày vừa đi biển - vẻ đẹp cộng hưởng của văn minh hải đảo và văn minh lúa nước. Quê Mây biển nghèo mà sang hết mực. Cứ như chả ai thấy cái nghèo trong cuộc sống.

Cảnh người chèo xuồng đi kiếm sống trên đầm Ô Loan - Ảnh: NGUYỄN HÀNG TÌNH

Kể từ độ ta về núi, ta thương Mây nhiều như gió, cái miền duyên hải Ô Loan. Mây đừng cản làm gì, cứ để nắng ngây thơ rọi le lói qua tàn lá, cho cát đỡ cô quạnh, và những chiếc thuyền phơi ở bãi biển đó có bạn. Mây có dịp ngược lên chỗ con sông Cái chảy qua, xem thử cụm cây dừa lẻ loi trên bờ kia mùa này ra được mấy trái? Cái quán cà phê cóc chỉ với ba cái bàn giờ có đầy khách những sáng ra? Không biết con cá mú ngoài biển giờ đây có tìm vào trong đầm để đẻ? Và cánh đồng nhỏ ít sình nhiều cát len lỏi trong các xóm nhà độ này tiếng ếch có nhiều không? Mà này, đêm qua có ai đánh cá trên đầm buồn vì tôm cá ít. Và có ai than con sò huyết không còn? Mây có lang thang quanh đầm nhắn bà con đừng phát hoang làm gì những lùm cây ven bờ. Cứ để vậy, cho đầm còn thảo mộc, màu xanh, thân thiện, và cá tôm về ở. Đầm sẽ không còn là đầm nếu mất cái “gen” hoang.  Ngao, sò, tôm, ghẹ sẽ không còn quê hương nếu dấu chỉ sinh thái “hoang” hết. Là kẻ thích ăn chay, nhưng cũng cho anh hỏi con cua nước lợ có còn thơm như cũ?

Ta biết quê Mây, người An Ninh Đông, An Dân mình cần hiện sinh, như Ô Loan nhiều cá tôm, sò huyết, lúa trên đồng chắc hạt, được mùa, và những đứa em học xong có việc làm. Mây cứ thủy chung bay thật lộng lẫy bên hơi biển ấm thân thuộc, an nhiên một trời Ô Loan cùng đại dương phóng khoáng đến vô cùng.

NGUYỄN HÀNG TÌNH